(DERİN TOPLAR DAMAR PIHTISI)
Bacak toplar damarları derin ve yüzeyel olarak ikiye ayrılır.Bu damarların içinde kanın aşağı düşüşünü engelleyen kapakçıklar bulunur. Derin ven trombozu (DVT) dışarıdan görülmeyen derin toplar damarlar içinde pıhtı oluşması anlamına gelmektedir.
DVT çoğu kez ağrısız olmakla beraber en önemli yanı oluşmuş olan pıhtının bulunduğu yerden kopup, kan akımı ile akciğer damarlarını tıkayarak ölüme neden olmasıdır. Buna akciğer embolisi denir.Acil tedavi gerektiren ölümcül bir hadisedir.
DVT de bacakta şişme, ağrı, renk değişikliği ve bilekte yaralarla (venöz ülser) karakterize toplardamar (venöz) yetmezliği gelişir. Bazen de bu basınçlı şişlik atardamar dolaşımını engelleyerek bacakta kangrene neden olabilir.
Kan akımının yavaşlaması, kanın pıhtılaşmaya olan yatkınlığının artması ve toplardamar iç yüzeyinin hasar görmesi ya da bozulması DVT ye yol açabilir.
Uzun süreli yatak istirahati veya yürüyememe durumunda; ayrıca, uzun süreli uçak veya araba yolculuklarında da DVT gelişebilir. Bunun yanında, bazı kişilerde doğuştan pıhtılaşmaya yatkınlık vardır. Kanser hastaları ve hormon tedavisindeki hastalar ile gebelerde ya da gebelik önleyici ilaç kullananlar DVT açısından risk altındadırlar.
DVT açısından riskli grupları
• Kemik kırıkları
• Kalça/diz protezleri
• Büyük genel cerrahi ameliyatları
• Büyük travma ve yaralanmalar
• Artroskopik diz cerrahisi
• Santral kateterler
• Kanserde ilaç tedavisi
• Kalp yetmezliği/ solunum yetmezliği
• Hormon tedavisi
• Kanser
• Gebelikten koruyucu haplar
• İnme/felç
• Gebelik/Lohusalık dönemi
• Geçirilmiş DVT
• Pıhtılaşmaya genetik yatkınlık (Trombofili)
• 3 gün yatak istirahati
• Uzun süre oturmaya bağlı hareketsizlik
• İleri yaş
• Laparoskopik cerrahi
• Şişmanlık
• Varis
DVT en yaygın şikayet bacakta ağrı, hassasiyet, şişlik ve bacağın renginin özellikle ayakta iken mor ya da mavimsi olmasıdır. Bacak diğer bacağa göre daha sıcak ve özellikle hasta ayağa kalktığında mordur. Bacakta toplardamarlar belirginleşmiştir.
Pıhtı akciğere ulaşırsa yani akciğer embolisinde nefes darlığı, göğüs ağrısı, öküsürük ve kanlı balgam çıkarma şikayeti gelişebilir.
Tanı: DVT tanısında en kolay ve güvenilir yöntem renkli Doppler ultrasonografidir. Ayrıca bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans ve venografi kullanılabilir. Laboratuar testi olarak kullanılan yöntem ise D-dimer ölçümüdür.
Tedavi: DVT tedavisinin ana amacı akciğer embolisi ve tekrar DVT gelişiminin engellenmesidir. Tedavinin diğer amaçları ise hastanın bacağındaki şikayetin azaltılması ve ilerde oluşabilecek olan sorunların engellenmesidir. Bu amaçlar için günümüzde pıhtılaşmayı engelleyici antikoagulan tedavi ve varis çorabı uygulaması kullanılmaktadır.
Kanı inceltici ilaç (antikoagulan) ilaçlar:
Pıhtılaşmanın engellenmesi için heparin adı verilen ilaçlarla tedaviye başlanır ve ağızdan alınan kan sulandırıcı (oral antikoagülan) ilaçlarla tedaviye 3-6 ay devam edilir.
Pıhtının eritilmesi:
Bu yöntemde kateterle pıhtıyı eritici ilaçların tıkalı damara verilerek pıhtının eritilmesi, pıhtının kateterlerle veya cerrahi yöntemlerle çıkarılmasıdır. Pıhtı eritildiğinde bazen açılan damarın bir daha tıkanmasını engellemek için anjioplasti, stent gerekli olabilir.
Varis Çorabı:
İlaç tedavisi dışında DVT tedavisinin en önemli basamağını varis çorabı giymek oluşturur. İlk bir kaç gün sürekli, sonraları ise sadece gündüzleri varis çorabı giyilmelidir. Çorap yataktan kalmadan ayağa giyilir ve akşam yatarken çıkartılır. Çorap en az 2 yıl giyilmelidir.
Filtre yerleştirilmesi:
Bazen tüm çabalara karşın akciğer embolisini engellemek mümkün olmaz. Akciger emboli riskini azaltmak için toplar damar içine pıhtıları engelleyen bir filtre yerleştirilmesi gerekebilir. Alt ana toplar damar yönteminde kasıktan ya da boyundan kateterlerle bu damara filtre yerleştirilir.
Günlük yaşam önerisi olarak;
Uzun süre oturmak gerektiğinde bacaklar hareket (tekrarlayan pedal basma gibi) ettirilmelidir.
• Uyanık iken her saat başı ayağa kalkıp kısa yürüyüşler yapılabilir.
• Bacakları sıkan kıyafetler giyilmemelidir.
• Varis çorapları doktor tavsiyesine uygun bir şekilde kullanılmalıdır.
• .Sakatlanmaya neden olabilecek ağır hareketlerden kaçınılmalıdır.
DVT nin engellenmesi
Özellikle büyük cerrahi girişimler ve uzun süreli hastane yatışlarında pıhtılaşmayı engelleyici ilaçların düşük dozda verilmesi, hastaların olabildiğince erken ayağa kalkıp yürümeye başlamaları, ameliyat anında ve sonrasında varis çorabı kullanımı, uzun yolculuklarda aralıklı bacak egzersizleri ve bol su tüketimi DVT gelişimi riskini önemli oranda düşürür.